กระบวนการสันติภาพ

เปิดข้อเสนอเชิงนโยบายจากผลการสำรวจความคิดเห็นของประชาชนชายแดนใต้ ในห้วง 10 ปี จำนวน 10,582 ตัวอย่าง เรียกร้องทุกฝ่ายหยุดความรุนแรง – เร่งเดินหน้าพูดคุยสันติภาพ – สร้างพื้นที่ปลอดภัยและยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน

เครือข่ายวิชาการ Peace Survey เปิดข้อเสนอเชิงนโยบายจากเสียงของประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ที่สะท้อนความต้องการเร่งด่วนในการหยุดความรุนแรง สานต่อกระบวนการพูดคุยสันติภาพ/สันติสุขอย่างครอบคลุมและมีเสถียรภาพ ควบคู่กับการ สร้างพื้นที่ปลอดภัยสำหรับทุกกลุ่ม รวมทั้งการ ฟื้นฟูความไว้วางใจของประชาชนต่อรัฐบาล ให้เป็นแกนกลางของการขับเคลื่อนกระบวนการสันติภาพอย่างยั่งยืน

เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม 2568 ที่ผ่านมา ณ ห้องประชุมอัล-อัยยูบีร์ คณะวิทยาการอิสลาม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี สถานวิจัยความขัดแย้งและความหลากหลายทางวัฒนธรรมภาคใต้ สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ร่วมกับ สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า พร้อมด้วยเครือข่ายวิชาการ Peace Survey ซึ่งประกอบด้วยสถาบันวิชาการและองค์กรภาคประชาสังคมทั้งในและนอกพื้นที่ 25 องค์กร

ได้จัดงานนำเสนอข้อเสนอเชิงนโยบายการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งเป็นการประมวลผลข้อมูลเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพจากการสำรวจความคิดเห็นประชาชนต่อกระบวนการสันติภาพจังหวัดชายแดนภาคใต้ (Peace Survey) ครั้งที่ 1–7 โดยดำเนินการระหว่างปี 2559–2566 ครอบคลุมประชาชนจากจังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และพื้นที่ 4 อำเภอในจังหวัดสงขลา รวม 10,582 ตัวอย่าง

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี อาจารย์ประจำสถานวิจัยความขัดแย้งและความหลากหลายทางวัฒนธรรมภาคใต้ สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ในฐานะตัวแทนเครือข่ายวิชาการ Peace Survey ได้นำเสนอสรุปสถานการณ์ความรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ นับตั้งแต่ปี 2547 จนถึงเดือนพฤษภาคม 2568 ว่า มีเหตุการณ์ความไม่สงบจำนวน 23,191 ครั้ง ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 7,736 คน และผู้บาดเจ็บ 14,630 คน แม้ว่าแนวโน้มสถานการณ์ความไม่สงบจะลดลงอย่างเป็นระบบตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556 ภายหลังจากมีกระบวนการพูดคุยสันติภาพ/สันติสุขระหว่างรัฐบาลกับฝ่ายผู้เห็นต่างจากรัฐ แต่ก็ยังมีความแปรปรวน ระดับความถี่ของเหตุการณ์ได้สูงขึ้นมาอีกระดับหนึ่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2567 ผศ.ดร.ศรีสมภพวิเคราะห์ว่า ความรุนแรงในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้นั้น มีลักษณะเป็น “ความยึดเยื้อ เรื้อรังและต่อเนื่อง”

ทั้งนี้ สถานการณ์ปัจจุบัน มีแนวโน้มว่าความรุนแรงจะมีความถี่มากขึ้นในระยะสั้น แต่ในระยะยาว แนวทางการสร้างสันติสุขในจะช่วยลดความรุนแรงได้ด้วยการเสริมสร้างแรงถ่วงดุลความรุนแรงจากภายในสังคม คือ การพูดคุยสันติสุขระหว่างรัฐบาลกับขบวนการฯ นอกจากนี้ยังมีปัจจัยการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมภายในพื้นที่ จากทุกกลุ่มทุกฝ่ายจะเสริมพลังในสังคมในการลดความรุนแรงจากทุกฝ่าย ทั้งทางกายภาพ และในเชิงโครงสร้าง อีกปัจจัยหนึ่งคือการสร้างและขยายพื้นที่ในการสื่อสารสันติภาพเพื่อแปรเปลี่ยนความขัดแย้งในสังคม ผ่านช่องทางการส่งเสียงความคิดเห็นและข้อเรียกร้องของประชาชนทุกกลุ่มในพื้นที่

สถาบันทางวิชาการและองค์กรภาคประชาสังคมทั้งในและนอกพื้นที่กว่า 25 องค์กรจึงได้รวมตัวเป็นเครือข่ายในนาม “เครือข่ายวิชาการ Peace Survey” เพื่อศึกษาวิจัยและสำรวจความคิดเห็นของประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ต่อแนวทางการคลี่คลายความขัดแย้งและการสร้างสันติภาพมาตั้งแต่ปี 2559 จนถึงปัจจุบัน

การสำรวจสันติภาพหรือ Peace Survey ได้ดำเนินการอย่างมาแล้ว 7 ครั้ง สอบถามความคิดเห็นของประชาชนกว่า 10,582 คน จนได้เป็นฐานข้อมูลขนาดใหญ่เพื่อการวิเคราะห์และจัดทำเป็นข้อเสนอเชิงนโยบายต่อรัฐบาลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 8 ข้อเสนอที่สำคัญจากประชาชนในพื้นที่ ได้แก่

ข้อเสนอที่ 1 การลดความรุนแรงและป้องกันการละเมิดสิทธิมนุษยชน

ข้อเสนอที่ 2 สร้างพื้นที่ปลอดภัยสำหรับประชาชนทุกกลุ่ม

ข้อเสนอที่ 3 พัฒนาเศรษฐกิจบนฐานทุนทางสังคมและวัฒนธรรมของพื้นที่ และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน ข้อเสนอที่ 4 ส่งเสริมการเคารพสิทธิทางวัฒนธรรมและอัตลักษณ์

ข้อเสนอที่ 5 สานต่อกระบวนการพูดคุยสันติภาพ/สันติสุขที่ครอบคลุมทุกฝ่าย และมีกลไกรับรองให้การพูดคุยฯ มีเสถียรภาพ

ข้อเสนอที่ 6 เพิ่มบทบาทของประชาชน สร้างการมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างครอบคลุมทุกฝ่าย

ข้อเสนอที่ 7 กระจายอำนาจการปกครองมากขึ้นให้สอดคล้องกับลักษณะเฉพาะของพื้นที่

ข้อเสนอที่ 8 พัฒนาและปรับปรุงกลไกการสื่อสาร เพื่อสร้างการรับรู้ข้อมูลข่าวสาร ประสานความเข้าใจระหว่างผู้คนต่างวัฒนธรรม/พื้นที่

ข้อมูลที่น่าสนใจจากการสำรวจครั้งที่ 7 ซึ่งเป็นครั้งล่าสุดในปี 2566 พบว่า ประชาชนร้อยละ 70.1 สนับสนุนการพูดคุยสันติภาพ/สันติสุข และโดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่ ที่มีความตื่นตัวในการแสดงความคิดเห็นและได้เสนอมาตรการเร่งด่วนที่ควรดำเนินการ เช่น การหลีกเลี่ยงการก่อเหตุความรุนแรงกับพลเรือน เจ้าหน้าที่พึงหลีกเลี่ยงการวิสามัญฆาตกรรมผู้มีความเห็นต่างจากรัฐที่ต่อสู้ในระหว่างปฏิบัติการปิดล้อมตรวจค้น การเสริมศักยภาพของชุมชนในการปกป้องคุ้มครองความปลอดภัยของตนเองโดยปราศจากอาวุธ รวมไปถึงการตั้งคณะกรรมการซึ่งประกอบด้วยบุคคลหลายฝ่ายในการตรวจสอบข้อเท็จจริงของเหตุการณ์ความรุนแรง รวมทั้งควรมีการพูดคุยถึงรูปแบบการเมืองการปกครองที่เหมาะสมในการจัดการท้องถิ่น

นอกจากนี้ ผลการสำรวจยังชี้ให้เห็นว่า ประชาชนยังเรียกร้องพื้นที่ปลอดภัยสำหรับทุกกลุ่มวัฒนธรรม ทั้งชาวพุทธและมุสลิม โดยเฉพาะพื้นที่สาธารณะที่ประชาชนใช้ชีวิตประจำวัน เช่น ตลาด ศาสนสถาน ร้านน้ำชา/ร้านอาหาร การเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมและเวทีสาธารณะ ในขณะที่พื้นที่ของรัฐ เช่น ด่านตรวจ สถานที่ราชการ การที่เจ้าหน้าที่มาเยี่ยมบ้าน หรือการอยู่ใกล้เจ้าหน้าที่รัฐที่มีอาวุธ ต้องไม่ทำให้ประชาชนรู้สึกว่าถูกคุกคาม

สำหรับสถานการณ์ที่ประชาชนยังรู้สึกไม่ปลอดภัยคือการแสดงออกทางความคิดเห็น ไม่ว่าจะเป็นการพูดถึงฝ่ายผู้เห็นต่างจากรัฐหรือกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบ หรือการวิจารณ์รัฐ และการชุมนุมในทางการเมืองโดยสงบ ซึ่งหากจะแก้ไขปัญหาความหวาดระแวงไม่ไว้วางใจของประชาชน คู่ขัดแย้งทั้งสองฝ่ายจึงควรสร้างเชื่อมั่นและให้ประชาชนมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นโดยไม่ถูกคุกคาม สำหรับข้อเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาความไม่สงบในระยะยาวที่ประชาชน (ร้อยละ 26.5) โดยเฉพาะกลุ่มตัวอย่างในกลุ่มคนรุ่นใหม่ (Gen Z และ Gen Y) สนับสนุนและอยากให้เป็นอย่างนั้นมากที่สุด คือการแก้ปัญหาในทางการเมืองการปกครอง ด้วยการจัดการรูปแบบการปกครองแบบกระจายอำนาจมากขึ้นโดยโครงสร้างมีลักษณะแบบพิเศษที่สอดคล้องกับพื้นที่ภายใต้กรอบกฎหมายของไทย สำหรับเครือข่ายวิชาการ Peace Survey นี้เป็นความร่วมมือของสถาบันวิชาการและองค์กรภาคประชาสังคมทั้งในและนอกพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ที่มีพันธกิจและบทบาทในการทำงานเพื่อสันติภาพและการพัฒนา ได้แก่ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ สถาบันพระปกเกล้า มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยฟาฏอนี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้ สภาประชาสังคมชายแดนใต้ เครือข่ายชาวพุทธเพื่อสันติภาพ สมาคมร่วมสร้างชุมชนศรัทธากัมปงตักวา มูลนิธิความร่วมมือทรัพยากรสันติภาพ และวิทยาลัยประชาชน และองค์กรอื่น ๆ รวมทั้งสิ้น 25 องค์กร.

ทั้งนี้ ภายในงานมีกำหนดการหลายช่วงที่น่าสนใจ อาทิ กล่าวต้อนรับโดย ผศ.ดร.อรุณีวรรณ บัวเนี่ยว รองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและพันธกิจสังคม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี กล่าวเปิดงานโดย คุณวิทวัส ชัยภาคภูมิ เลขาธิการสถาบันพระปกเกล้า (ผ่านระบบ Zoom) แนะนำภาพรวมโครงการสำรวจความคิดเห็นของประชาชนต่อกระบวนการสันติภาพจังหวัดชายแดนภาคใต้ (PEACE SURVEY) โดย ผศ.ดร.ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และผู้อำนวยการศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้

ต่อด้วย การนำเสนอข้อเสนอแนะเชิงนโยบายจากผลการสำรวจครั้งที่ 1 - 7 โดย คณะทำงานเครือข่ายวิชาการ PEACE SURVEY ได้แก่ ผศ.ดร.กุสุมา กูใหญ่ สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ดร.ชญานิษฐ์ พูลยรัตน์ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คุณฆอซาลี อาแว สถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล คุณคนึงนิจ มากชูชิต สมาคมร่วมสร้างชุมชนศรัทธา กัมปงตักวา คุณกันตพัฒน์ ทวีผลทรัพย์ ประธานเครือข่ายชาวพุทธเพื่อสันติภาพชายแดนใต้ ดร.ชลัท ประเทืองรัตนา สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า ดำเนินรายการโดย ดร.อภิญญา ดิสสะมาน สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า

พร้อมทั้งอภิปรายประเด็น PEACE SURVEY กับทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายสันติภาพในจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดย ผู้แทนเครือข่าย PEACE SURVEY ได้แก่ ผศ.ดร.ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และผู้อานวยการศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้

ผู้แทนฝ่ายนิติบัญญัติ ได้แก่ คุณจาตุรนต์ เอี่ยมโสภา ผู้แทนกรรมาธิการวิสามัญเพื่อพิจารณาศึกษาและเสนอแนวทางการส่งเสริมกระบวนการสร้างสันติภาพเพื่อแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ คุณรอมฎอน ปันจอร์ ผู้แทนกรรมาธิการความมั่นคงแห่งรัฐ กิจการชายแดนไทย ยุทธศาสตร์ชาติและการปฏิรูปประเทศ สภาผู้แทนราษฎร ผู้แทนหน่วยงานด้านนโยบายจังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้แก่ ดร.พลเทพ ธนโกเศศ ผู้อานวยการกองความมั่นคงจังหวัดชายแดนภาคใต้และชนต่างวัฒนธรรม สภาความมั่นคงแห่งชาติ คุณนันทพงศ์ สุวรรณรัตน์ รองเลขาธิการ ศูนย์อานวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ ผู้แทนองค์กรภาคประชาสังคม ได้แก่ คุณลม้าย มานะการ ประธานสภาประชาสังคมชายแดนใต้ ผู้แทนฝ่ายความมั่นคง ได้แก่ พลตรี เฉลิมชัย สุทธินวล ผู้อานวยการศูนย์สันติวิธี กองอานวยการรักษาความมั่นคงภายในภาค 4 ส่วนหน้า ผู้แทนสื่อมวลชนและการสื่อสารสาธารณะ ได้แก่ คุณติชิลา พุทธสาระพันธ์ สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส

ดำเนินรายการโดย ผศ.ดร.สมัชชา นิลปัทม์ ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาและพัฒนาการสื่อสารสันติภาพ คณะวิทยาการสื่อสาร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตาพิธีกรภายในงาน : คุณอิมรอน ซาเหาะ สถานวิจัยความขัดแย้งและความหลากหลายทางวัฒนธรรมภาคใต้ สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

รับชมเทปบันทึกย้อนหลัง คลิ๊ก https://www.facebook.com/share/v/1EA3XT1Po8/

#กระบวนการสันติภาพ #PeaceSurvey #แถลงข้อเสนอเชิงนโยบาย #เรียกร้องเดินหน้าพูดคุยสันติสุข #ThePoligensNews